چرخه هایپ تکنولوژی گارتنر

شاید براى شما سوال پیش آمده باشد که آیا تبلیغات و صحبت هایى که در مورد فناورى و تکنولوژی هایی مثل هوش مصنوعى، اینترنت اشیا، بلاک چین و غیره انجام می شود، قابل اطمینان هستند؟
آیا آینده اى که براى تکنولوژی های نوظهور تصور می شود، اتفاق خواهد افتاد؟

چرخه هایپ تکنولوژی گارتنر

اصطلاح چرخه هایپ گارتنر (Gartner Hype Cycle) براى نشان دادن مراحل حیات یک فناوری نوظهور مثل هوش مصنوعى بلاک چین و غیره است. این منحنى از لحظه تولد تا بلوغ و در نهایت کاربردى شدن و پذیرش گسترده یک تکنولوژی را بررسى مى کند. چرخه هایپ ابزاری است که توسط یک شرکت مشاوره اى و تحقیقات فناورى اطلاعات به نام «گارتنر» ایجاد شده است. این چرخه دارای ۵ مرحله یا فاز اصلی می باشد.

کاربرد های مختلف چرخه هایپ گارتنر

1. کمک مى کند درک درستی از روند واقعى تکامل و حیات یک فناورى مثل هوش مصنوعی داشته باشیم و بتوانیم این حرکت واقعى را از تبلیغات تجارى جدا کنیم.
2. ریسک تصمیمات سرمایه گذارى بر روى یک فناورى را براى ما کاهش می دهد، مثل سرمایه گذارى بر روی استارتاپ و شرکت های تکنولوژی محور.
3. در هر جایى که فعالیت داریم، کمک می کند رویکرد اولویت بندی بهترى نسبت به استفاده از تکنولوژی داشته باشیم.
4. خطرات و فرصت های واقعی تکنولوری های نوظهور را به درستی درک کنیم.

نمودار چرخه هایپ تکنولوژی گارتنر

منحنی یا نمودار هایپ گارتنر بر روى دو محورY انتظارات پیرامون تکنولوژی و محورX، زمان حرکت مى کند. این منحنى ۵ فاز مختلف دارد.

فازاول: ظهور تکنولوژی (Innovation Trigger)

 در این مرحله یک تکنولوژی جدید متحول مى شود.مردم شروع مى کنند راجع به آن حرف مى زنند. در این مرحله سازمان ها شروع به تحقیق و فعالیت بر روى پیاده سازی فناورى کرده، سرمایه گذاری خطر یذیر افزایش یافته واستارتاپ هاى جدیدی راه اندازى می شوند.
مثال: فناوری رایانش کوانتومی در این مرحله قرار دارد؛ اگرچه پتانسیل بالایی دارد، اما هنوز در مراحل تحقیقاتی است و کاربردهای عملی محدودی دارد

فاز دوم: اوج انتظارات (Peak of Inflated Expectations) 

در این مرحله مردم شروع به استفاده ازاین تکنولوژى مى کنند. تبلیغات وهیاهو زیادى پیرامون تکنولوژى شکل مى گیرد اما هنوز شواهد محدودى وجود دارد که آیا واقعا این همان فناورى است که نیازهاى بشر را رفع مى کند.
مثال: فناوری های مختلفی برای جایگزینی هوش مصنوعی برای کارآزمایی بالینی در جمعیت انسانی توسعه یافته و پیشنهاد شده اند اما همچنان موانع قانونی بسیاری دارد.  

فاز سوم: ناامیدى یا شیب سرخوردگی  (Trough of Disillusionment)

 در این مرحله هیجان اولیه از یک تکنولوژی از بین مى رود. وعده هاى تبلیغاتى که در مورد آن فناورى داده مى شد، اتفاق نیفتاده است و اشخاصی که فناوری را بوجود آوردند انگیزه اى براى تبلیغات ندارند. در این مرحله سرمایه گذاری ها بر روی تکنولوژى و استارتاپ های آن حوزه به شدن کاهش می یابد.
مثال: متاورس  پس از هیجانات اولیه، با کاهش توجه مواجه شد، زیرا نتوانست به‌سرعت انتظارات را برآورده کند.

فاز چهارم: شیب روشنکَرى (Slope of Enlightenment)

پذیرندگان اولیه تکنولوژی شروع به انطباق فناورى و تکنولوژى با سازمان و کسب و کارخود کرده و مردم درک بهتری از مزایاى استفاده ازاین تکنولوژی ها پیدا مى کنند. ارائه دهندگان تکنولوژی در این مرحله شروع به ارائه محصولات متنوع ترى مى کنند. سرمایه گذاران و فعالان کارآفرینی رغبت بیشتری به سرمایه گذاری بر روی تکنولوژی از خود نشان می دهند.
مثال: اینترنت اشیا (IoT) اکنون در این مرحله است؛ کاربردهای عملی آن در صنایع مختلف در حال افزایش است و مزایای واقعی آن شناخته می‌شود.

فاز پنجم: سطح سود دهى (Plateau of Productivity)

 در این مرحله مزایا تکنولوژی براى گروه بزرگی از افراد ثابت شده و استفاده از آن گسترش پیدا می کند. در این مرحله شاهد ارائه نسل دوم و سوم محصولات نوآورانه و تکنولوژیک می باشیم.
معمولا ممکن است سال ها طول بکشد تا یک فناورى به فاز پنجم برسد. ممکن است دریکى از فاز ها از بین برود و یا حتى یکى از فازها را با سرعت بیشتری طی کند.
مثال: رایانش ابری (Cloud Computing) به این مرحله رسیده است؛ اکنون به‌طور گسترده در سازمان‌ها و بین کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد و مزایای آن به‌خوبی درک شده است.

این چرخه کمک می کند بین واقعیت و هیاهو های تبلیغاتی تصمیم هوشمندانه ترى بگیرید و پیش بینى هاى دقیق تری داشته باشید. شناخت این مراحل به سرمایه‌گذاران، مدیران و علاقه‌مندان به فناوری کمک می‌کند تا با درک بهتری از روند تکامل فناوری‌ها، تصمیمات هوشمندانه‌تری در زمینه نوآوری و سرمایه‌گذاری اتخاذ کنند.

چرخه هایپ تکنولوژی ۲۰۲۴ برای تکنولوژی های نوظهور

هر ساله شرکت گاتنر براساس آخرین تکنولوژی ها این چرخه را آپدیت و آخرین وضعیت تکنولوژی و فاز های آن را بررسی می کند. رهبران باید فناوری‌هایی با پتانسیل تحول‌آفرین برای کسب‌وکار خود را بررسی کنند. بیش از ۲۰۰۰ فناوری و چارچوب کاربردی که گارتنر هر ساله بررسی می‌کند، در این گزارش استخراج شده و به مجموعه‌ای از فناوری‌های نوظهور «ضروری» تبدیل شده اند. این فناوری‌ها پتانسیل ارائه مزایای تحول‌آفرین را طی دو تا ده سال آینده دارند.

۲۵ فناوری تحول‌آفرین که در چرخه هایپ فناوری‌های نوظهور گارتنر در سال ۲۰۲۴ مورد بررسی قرار گرفته‌اند، در چهار حوزه کلیدی دسته‌بندی می‌شوند:

• هوش مصنوعی خودمختار Autonomous AI
•  بهره‌وری توسعه‌دهنده Developer productivity
•  تجربه کل‌نگر Total experience
•  برنامه‌های امنیتی و حریم خصوصی انسان‌محور  Human-centric security and privacy

چهار موضوع کلیدی در روندهای فناوری نوظهور از نظر گارتنر

۱. هوش مصنوعی خودمختار Autonomous AI

تکامل سریع هوش مصنوعی سیستم‌هایی را تولید می‌کند که می‌توانند با نظارت حداقلی انسان عمل کرده، خود را بهبود دهند و در محیط‌های پیچیده تصمیم‌گیری کنند. این فناوری‌ها شامل سیستم‌های چند عاملی، مدل‌های بزرگ عملیاتی، مشتریان ماشینی، ربات‌های انسان‌نما، عوامل خودمختار و یادگیری تقویتی می باشند.

۲. افزایش بهره‌وری توسعه‌دهنده Developer productivity

بهره‌وری توسعه‌دهنده تنها به نوشتن سریع‌تر کد محدود نمی‌شود، بلکه به توانایی آنها در ارتباط مؤثر، همکاری و تجربه وضعیت «تمرکز کامل» نیز بستگی دارد. فناوری‌هایی که بهره‌وری توسعه‌دهندگان را افزایش می‌دهند شامل مهندسی نرم‌افزار با هوش مصنوعی، توسعه ابری، درگاه‌های توسعه‌دهنده، مهندسی پرامپت می باشند.

۳. توانمندسازی با تجربه کل‌نگر

تجربه کل‌نگر استراتژی‌ای است که با ادغام تجربه مشتری، کارکنان و کاربر، تعاملات مهم را بهبود می‌بخشد و به هر دو گروه مشتریان و کارمندان سرویس می‌دهد. فناوری‌های مرتبط شامل دو قلوی دیجیتال مشتری، محاسبات فضایی، ابر اپلیکیشن‌ها و فناوری ۶G.

۴. امنیت و حریم خصوصی انسان‌محور

سازمان‌ها با استفاده از تکنیک‌های امنیتی و حفظ حریم خصوصی انسان‌محور می‌توانند تاب‌آوری بیشتری ایجاد کنند. این رویکرد، فرهنگ اعتماد متقابل و آگاهی از ریسک‌های مشترک را میان تیم‌ها تقویت می‌کند. فناوری‌های پشتیبان شامل AI TRiSM، معماری امنیتی مش Mesh، سیستم ایمنی دیجیتال، تشخیص اطلاعات جعلی، یادگیری ماشینی فدرال و رمزنگاری همومورفیک FHE است.

نگاهی به وضعیت هوش مصنوعی مولد Generative AI بر اساس چرخه گارتنر ۲۰۲۴

هوش مصنوعی مولد (GenAI) از قله انتظارات اغراق‌آمیز عبور کرده است، چرا که تمرکز کسب‌وکارها از هیجان درباره مدل‌های پایه‌ای به موارد استفاده‌ای که بازگشت سرمایه (ROI) ایجاد می‌کنند، تغییر کرده است. این تغییر باعث شتاب در توسعه هوش مصنوعی مولد شده است. در حالی که نسل فعلی مدل‌های هوش مصنوعی هنوز فاقد خودمختاری کامل هستند، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی هوش مصنوعی به سرعت در حال انتشار عوامل (agents) هوشمندی هستند که می‌توانند به صورت پویا با محیط خود تعامل داشته و اهداف را محقق کنند، هرچند این توسعه به‌تدریج انجام خواهد شد.

حتی در شرایطی که هوش مصنوعی همچنان توجهات را به خود جلب می‌کند، مدیران اطلاعات (CIO) و سایر مدیران فناوری اطلاعات باید سایر فناوری‌های نوظهوری را که دارای پتانسیل تحول‌آفرین هستند، بررسی کنند؛ فناوری‌هایی که بر توسعه‌دهندگان، امنیت و تجربه مشتری و کارکنان تأثیر می‌گذارند و استراتژی‌هایی برای بهره‌گیری از این فناوری‌ها متناسب با توانایی سازمان‌هایشان در مواجهه با فناوری‌های اثبات‌نشده تدوین کنند.